Oceanië is een gebied dat bestaat uit duizenden eilanden in het midden en zuiden van de Stille Oceaan. Het omvat Australië, het kleinste continent in termen van totale landoppervlakte. Het grootste deel van Australië en Oceanië ligt onder de Stille Oceaan, een enorme watermassa die groter is dan alle continentale landmassa’s en eilanden van de aarde samen. De naam “Oceanië” geeft terecht de Stille Oceaan aan als het bepalende kenmerk van de regio.
Oceanië wordt gedomineerd door de natie Australië. De andere twee grote landmassa’s zijn het microcontinent Zealandia, waartoe Nieuw-Zeeland behoort, en de westelijke helft van het eiland Nieuw-Guinea, waartoe Papoea-Nieuw-Guinea behoort. Oceanië omvat ook drie eilandgebieden: Melanesië, Micronesië en Polynesië (inclusief de Amerikaanse staat Hawaii).
Melanesië omvat de onafhankelijke naties van Papoea-Nieuw-Guinea, Fiji, Vanuatu, de Salomonseilanden, en de eilanden van Nieuw-Caledonië, een “sui generis collectiviteit” van Frankrijk.
Micronesië omvat de onafhankelijke naties Marshalleilanden, Federale Staten van Micronesië, Palau, Kiribati en Nauru; de Noordelijke Marianen, een gemenebest in politieke unie met de Verenigde Staten; en Guam en Wake-eiland, twee territoria van de Verenigde Staten.
Polynesië omvat de onafhankelijke naties Samoa, Tonga en Tuvalu; de Cookeilanden en Nieu, twee eilanden met zelfbestuur in vrije associatie met Nieuw-Zeeland; Tokelau, een eilandgebied van Nieuw-Zeeland; Frans-Polynesië en Wallis en Futuna, twee Franse overzeese collectiviteiten; Amerikaans-Samoa, een gebied zonder rechtspersoonlijkheid van de Verenigde Staten; en de Pitcairn-eilanden, een Brits overzees gebied.
De fysische geografie, het milieu en de hulpbronnen, en de menselijke geografie van Australië en Oceanië kunnen afzonderlijk worden bekeken.
Culturele geografie
Historische culturen
Inheemse culturen vormden, en werden gevormd door, de geografie van Australië en Oceanië. De Polynesische cultuur ontwikkelde zich bijvoorbeeld toen Zuidoost-Aziatische zeevaarders de Stille Zuidzee verkenden. Deze zeevarende cultuur ontwikkelde zich bijna volledig uit de geografie.
Begin ongeveer 1500 v. Chr. begonnen zeelieden vanaf het eiland Nieuw-Guinea naar het oosten te trekken. Hoe verder zij reisden, hoe geavanceerder hun navigatie werd. Polynesiërs ontwikkelden grote, dubbelwandige schepen, de zogenaamde outriggerkano’s. Met outriggerkano’s konden zij zeer snel over de Stille Oceaan varen, maar zij konden ook gemakkelijk worden gemanoeuvreerd en gepeddeld in ruw weer. Naast de outriggerkano’s berustte de historische Polynesische cultuur op een verfijnd navigatiesysteem dat gebaseerd was op waarnemingen van de sterren, de oceaangolven en de vluchtpatronen van vogels.
Polynesiërs waren in staat om planten en dieren te domesticeren en naar eilanden te vervoeren waar geen inheemse flora en fauna aanwezig was. Hierdoor konden Polynesiërs stabiele, permanente gemeenschappen stichten op de eilanden in de Stille Zuidzee. Tegen het jaar 1000 hadden deze zeevaarders de eilanden Melanesië, Micronesië en Polynesië gekoloniseerd. In het proces, vestigden zij een unieke, oceaan-georiënteerde cultuur die vandaag de dag nog bestaat.
Inheemse culturen in Australië en Oceanië veranderden ook de omgeving waarin zij leefden. Toen zij de Stille Zuidzee verkenden, brachten Polynesiërs bijvoorbeeld landbouw naar geïsoleerde eilanden.
In een ander voorbeeld hadden de Maori een aanzienlijke invloed op de bossen en fauna van Nieuw-Zeeland. Tussen de 14e en de 19e eeuw hebben de Maori het bosareaal van Nieuw-Zeeland met ongeveer de helft verminderd, grotendeels door gecontroleerde branden die werden gebruikt om land vrij te maken voor de landbouw.
Bijna 40 vogelsoorten zijn in deze korte periode uitgestorven. Het massale uitsterven was het gevolg van de vernietiging van habitats, de jacht en de concurrentie met geïntroduceerde soorten. Honden en ratten, bijvoorbeeld, zijn soorten die door de Maori op de eilanden van Nieuw-Zeeland werden geïntroduceerd.
Eén vogelsoort, de moa, stierf uit binnen een eeuw na de komst van de mens naar Nieuw-Zeeland. Moa’s waren reusachtige vogels, bijna 4 meter (12 voet) groot en 230 kilo (510 pond) zwaar. De reuzenmoea, die niet konden vliegen, waren zo’n gemakkelijke prooi dat de Maori met één enkele vogel grote dorpen konden voeden. De Maori begonnen tot wel de helft van het gewicht van de vogel weg te gooien als ongewenst vlees of nutteloos materiaal zoals veren. Deze verkwistende jachtstrategie zorgde er echter voor dat de moa rond 1400 uitstierf. Het uitsterven van de moa leidde mede tot het uitsterven van de Haast’s adelaar, de grootste roofvogel die ooit heeft bestaan.

Het milieu had ook gevolgen voor de traditionele overtuigingen en culturele praktijken van de inheemse gemeenschappen in Australië. Hoewel er honderden inheemse groepen in Australië leven, gebruiken deze groepen de geünificeerde naam Aboriginal Australiërs, of Aboriginals.
Aboriginal Australische culturen hadden vaak sterke spirituele relaties met de lokale omgeving. Zij ontwikkelden mythen om het landschap te verklaren. Modern wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat veel van deze mythen vrij nauwkeurige historische verslagen zijn.
Eén serie Aboriginal mythen verklaart bijvoorbeeld dat de Australische kustlijn ooit dicht bij de rand van het Great Barrier Reef lag. Het rif ligt nu tientallen, zelfs honderden meters uit de kust. Geologen hebben bewezen dat dit verhaal klopt. Tijdens de laatste ijstijd, toen de zeespiegel lager was, strekte de kustlijn van Australië zich kilometers uit in wat nu de oceaan is.
Eigentijdse culturen
De uitgestrekte, oceaangeoriënteerde geografie van Australië en Oceanië blijft de hedendaagse culturen beïnvloeden. Culturele groepen en praktijken richten zich op het verenigen van volkeren en het consolideren van macht, ondanks hun geïsoleerde ligging en kleine bevolkingsaantallen. Deze verenigende bewegingen zijn te zien op zowel nationaal als regionaal niveau.
Papoea Nieuw Guinea demonstreert deze culturele eenwording op nationaal niveau. Het land is een van de meest diverse ter wereld, met meer dan 700 inheemse groepen en 850 inheemse talen. Inheemse groepen worden in de grondwet van het land uitdrukkelijk erkend als “levensvatbare eenheden van de Papoea-Nieuw-Guinese samenleving”. De grondwet identificeert en bevordert ook traditionele gebruiken als onderdeel van de hedendaagse cultuur.
De traditionele gronden van de inheemse groepen worden door de nationale wetgever erkend als gewoonterecht. Het gewoonterecht op land is een erkenning dat het eigendom van traditionele, inheemse grond bij de inheemse gemeenschap blijft. Bijna al het land in Papoea-Nieuw-Guinea is in het bezit van een gewoonterecht; minder dan 3% van het land is in particulier bezit.
Inheemse groepen werken regelmatig samen met de regering en particuliere bedrijven om de hulpbronnen op inheems land te oogsten. Conflicten over landgebruik en grondstofrechten blijven zich voordoen tussen inheemse groepen, de regering en bedrijven.
Culturele praktijken, vooral op het gebied van sport en kunst, hebben tot doel de geïsoleerde volkeren van Australië en Oceanië op regionaal niveau te verenigen. Rugby is een zeer populaire sport op het gehele continent – populairder dan voetbal, honkbal of cricket. Rugby league is de nationale sport van Papoea-Nieuw-Guinea. Rugby union, met minder spelers en iets andere regels dan rugby league, is de nationale sport van Nieuw-Zeeland, Samoa, Fiji, en Tonga.
Australië en Nieuw-Zeeland hebben wereldberoemde teams in zowel rugby league als rugby union. Australië heeft de Rugby League World Cup een recordaantal keren gewonnen en de Rugby (Union) World Cup twee keer. De twee landen zijn vaak gastheer geweest van deze toernooien, soms gezamenlijk, en vele landen nemen eraan deel. De toernooien, regionale wedstrijden en vriendschappelijke wedstrijden tussen deze landen maken rugby tot een echt verenigende sport in Australië en Oceanië.
De kunsten zijn een andere verenigende culturele praktijk in Australië en Oceanië. Het Festival of Pacific Arts is een festival dat om de vier jaar in een ander land wordt georganiseerd. Het festival stimuleert diverse uitingen van cultuur uit de hele Stille Oceaan, waarbij de nadruk ligt op traditionele zang en dans. Meer dan 2.000 deelnemers uit 27 landen nemen deel aan het festival. Elk land wordt vertegenwoordigd door een groep kunstenaars-afgevaardigden en elk festival staat in het teken van een specifiek thema. Het thema van het laatste festival, dat plaatsvond in Pago Pago, Amerikaans Samoa, was “Threading the Oceania ‘Ula.” De ‘ula is een ketting die staat voor respect, warmte en opwinding bij feestelijke gelegenheden en wordt gebruikt om nieuwe gasten te begroeten. De ‘ula symboliseert hier de gastvrijheid van de Oceanische gemeenschap. Het volgende Festival of Pacific Arts wordt in 2012 gehouden in Honiara, Salomonseilanden.
De toeristische sector is de verbindende economische kracht in Australië en Oceanië. Toerisme is de grootste bedrijfstak van het continent, gemeten naar het aantal banen dat het creëert en het geld dat het verspreidt over de eilanden in de Stille Oceaan.
Toerisme kan echter ook een negatieve invloed hebben op de economieën en ecosystemen van de eilandnaties van Australië en Oceanië. Het kan leiden tot overbevolking en uitputting van de schaarse hulpbronnen van geïsoleerde eilanden. Toerisme is vaak gericht op visserij en andere recreatieve watersporten. De wateren rond veel eilanden in de Stille Oceaan, en ook delen van Australië, zijn overbevist. Vervuiling door boten en cruiseschepen kan de tropische oceaan vervuilen, terwijl afvloeiing van de eilanden ook verontreinigende stoffen kan bevatten.
Organisaties als de Oceania Sustainable Tourism Alliance streven naar duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen, behoud van biodiversiteit en aanpassing aan klimaatverandering op het hele continent. Duurzaam toerisme ondersteunt de ontwikkeling van lokale bedrijven, in tegenstelling tot mondiale ondernemingen zoals internationale hotelketens, en versterkt zo de lokale en regionale economieën.

Politieke geografie
De geschiedenis en ontwikkeling van Australië en Oceanië zijn gevormd door de politieke geografie van het land. Politieke geografie is de interne en externe relatie tussen de verschillende regeringen, burgers en gebieden.
Historische kwesties
De Europese kolonisatie van Australië en Oceanië bepaalde de vroege politieke geografie van het continent. De exploratie begon in de 16e eeuw toen de Portugese ontdekkingsreiziger Ferdinand Magellan op de Marianen-eilanden aan land ging. De Europese kolonisatie werd aangewakkerd door het verlangen om de nationale trots te verdedigen, de handelsmogelijkheden te vergroten en het christelijk geloof te verspreiden. Engeland, Frankrijk, Duitsland en Spanje werden de belangrijkste koloniale mogendheden in de regio. Vandaag de dag hebben veel landen, met name Australië, Nieuw-Zeeland en Nieuw-Caledonië, een overwegend Europese bevolking en een sterke Europese cultuur. Engels is de dominante taal in het grootste deel van het continent.
Inheemse bevolkingsgroepen werden hard behandeld tijdens de koloniale periode. De Europese mogendheden eisten het land van Australië en Oceanië op als hun eigen land, omdat zij het beschouwden als terra nullius, oftewel een “niemandsland”, bewoond door heidense inboorlingen. De kolonisatoren voerden hun eigen systemen van bestuur, landbeheer en handel in. Deze inspanningen hadden ernstige gevolgen die vandaag de dag nog steeds van invloed zijn op inheemse groepen en hun culturele systemen.
Ook buitenlandse troepen veranderden het politieke landschap van Australië en Oceanië tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog. Het Pacific theater was het belangrijkste strijdgebied tussen Japan en de geallieerden tijdens WO II. Meer dan 215.000 Japanse, Australische en Amerikaanse troepen stierven in het zuidelijk deel van de Stille Oceaan tussen 1942 en 1945.
De Slag in de Koraalzee (1942) vond plaats in de wateren tussen Australië, Nieuw-Guinea en de Salomonseilanden. De Slag in de Koraalzee, die werd uitgevochten door Amerikaanse en Australische troepen tegen de Keizerlijke Japanse Marine, was belangrijk omdat het de eerste slag in de geschiedenis was waarbij vliegdekschepen betrokken waren. De Slag om Guadalcanal (1942-43) wordt gezien als een van de keerpunten in de oorlog. Guadalcanal maakt deel uit van de Salomonseilanden. In een gruwelijke, zes maanden durende strijd versloegen de Amerikaanse troepen de Japanners, met enorme aantallen slachtoffers aan beide zijden.
Als gevolg van de militaire campagnes in Australië en Oceanië werden veel gebieden aan de geallieerde strijdkrachten gegeven, zoals de Salomonseilanden (Verenigd Koninkrijk), de Noordelijke Marianen (Verenigde Staten), en de Marshalleilanden (Verenigde Staten).
Tijdens de Koude Oorlog werden de geïsoleerde eilanden van Australië en Oceanië een populaire locatie voor Amerikaanse, Britse en Franse atoomproeven. De beroemdste van deze experimenten werden uitgevoerd op het Bikini Atol, een deel van de Marshalleilanden. De VS begonnen in 1946 met het testen van atoomwapens op de Bikini Atol.
Deze tests hadden verwoestende gevolgen voor mens en milieu op de eilanden. Veel mensen werden met geweld van hun huizen verwijderd. Mensen die getuige waren van de proeven leden aan hoge percentages kanker. Het ecosysteem en de habitat van het eiland werden blijvend veranderd. Zo heeft de ontploffing van ’s werelds eerste waterstofbom, op het Enewetak-atol op de Marshalleilanden, het eiland Elugelab volledig in rook doen opgaan. Miljoenen liters water in de lagune van Elugelab veranderden in stoom, en het koraalrif werd gebroken.
De laatste kernproef in de regio, op het eiland Mururoa, Frans Polynesië, werd uitgevoerd in 1996.
Hedendaagse kwesties
In het laatste halve decennium hebben de inheemse groepen van Australië en Oceanië gevochten voor uitbreiding van hun politieke rechten en culturele betekenis in hun thuislanden. De Maori en Aboriginal Australiërs in Nieuw-Zeeland zijn de voornaamste drijvende krachten achter deze beweging.
De Maori Partij werd in 2004 opgericht om de rechten van de Maori in Nieuw Zeeland te vertegenwoordigen. De partij heeft veel voor de Maori’s bereikt. De partij richtte de Maori Economic Taskforce op om de economische kansen te vergroten, zorgde voor een miljoenenpakket voor milieu-initiatieven en creëerde een jaarlijks fonds van 5 miljoen dollar om Maori zorgverleners te helpen cultuurgevoelige programma’s te ontwikkelen.
De Maori Partij zet zich ook in om het Verdrag van Waitangi op te nemen in de grondwet van Nieuw Zeeland. Het Verdrag van Waitangi, dat in 1840 werd ondertekend, erkende dat Maori land en eigendommen bezaten en gaf Maori dezelfde rechten als de Britten. Het verdrag werd echter nooit echt nageleefd en de Maori hadden te lijden onder mishandeling en discriminatie. Tegenwoordig probeert de Maori Partij het Verdrag van Waitangi te legitimeren om land op te eisen dat tijdens de kolonisatie verloren is gegaan.
Aboriginal Australiërs kunnen, net als de Maori, worden gedefinieerd als een gemarginaliseerde bevolking, of een groep mensen die als minder belangrijk wordt behandeld dan de meerderheid van de bevolking. Aboriginals lijden onder onevenredig hoge ziektecijfers, gevangenschap en werkloosheid. De levensverwachting van Aboriginals is ongeveer 18 tot 19 jaar lager dan die van niet-inheemse mensen.
Aboriginals hebben een gespannen relatie met hun vaderland. In 2007 werd het Northern Territory National Emergency Response, een federaal programma, in het leven geroepen om de bezorgdheid over de Aboriginalgemeenschappen in het geïsoleerde Northern Territory van Australië weg te nemen. Het programma legde sancties op aan verschillende Aboriginal gemeenschappen die beschuldigd werden van kindermisbruik. De sancties omvatten beperkingen op de aankoop van alcohol en de toegang tot pornografie. Deze sancties zijn door de Verenigde Naties als racistisch veroordeeld.
De regering van Australië werkt aan een oplossing voor deze spanningen. In 2010 werd Ken Wyatt de eerste Aboriginal die werd verkozen in het Australische Huis van Afgevaardigden. In 2008 bood de voormalige premier Kevin Rudd zijn publieke verontschuldigingen aan aan de leden van de “Gestolen Generaties”. De Gestolen Generaties waren Aboriginal kinderen die bij hun families weggehaald werden en onder Europees toezicht in groepshuizen werden opgevoed. Dit beleid begon in 1869 en eindigde officieel in 1969.
Toekomstige problemen
De politieke en financiële toekomst van Australië en Oceanië hangt grotendeels af van de inspanningen die het land levert om de gevolgen van de klimaatverandering tot een minimum te beperken. Veel wetenschappers beweren zelfs dat Australië en Oceanië vanwege hun klimaat en geografie het continent zijn dat het meest kwetsbaar is voor klimaatverandering.
De dichtbevolkte kustgebieden van de kleine eilanden van het continent zijn kwetsbaar voor overstromingen en erosie als gevolg van de stijging van de zeespiegel. De kustlijn van Fiji is in de afgelopen 90 jaar ongeveer 15 centimeter per jaar teruggelopen, terwijl Samoa in diezelfde periode ongeveer een halve meter per jaar heeft verloren. Opwarming van de temperatuur heeft veel van de koraalriffenecosystemen in Australië en Oceanië ernstig beschadigd, bijgedragen tot grote droogtes in Australië en het smelten van gletsjers in Nieuw-Zeeland en Papoea-Nieuw-Guinea doen toenemen.
Overheden en intergouvernementele agentschappen in Australië en Oceanië nemen maatregelen om de gevolgen van klimaatverandering tot een minimum te beperken. In het kader van het akkoord van Kopenhagen van 2009 zijn landen als Australië en Nieuw-Zeeland overeengekomen hun koolstofuitstoot te verminderen. Andere Oceanische landen, zoals Tuvalu, voerden aan dat de internationale overeenkomst de ontwikkelingslanden, en met name de kleine eilandstaten, oneerlijk benadeelt.
Het Pacific Islands Forum (PIF) pleit voor meer steun van de internationale gemeenschap om deze eilandstaten bij te staan in hun inspanningen om zich aan te passen aan de klimaatverandering. Als onderdeel van het Pacific Environment Community-initiatief heeft het PIF ongeveer 66 miljoen dollar van Japan gekregen om projecten te steunen die zich richten op het opwekken van zonne-energie en zeewaterontzilting.