Informatie en artikelen over Anne Frank, dagboekschrijfster en beroemde vrouw uit de geschiedenis

Anne Frank Beknopte informatie: Anne Frank is vooral bekend om haar dagboek, dat ze iets meer dan twee jaar schreef toen ze ondergedoken zat voor de nazi’s in Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze kreeg het dagboek als 13e verjaardagscadeau, een paar weken voordat zij en haar familie, samen met vier andere mensen, ondergedoken zaten om deportatie door de nazi-troepen die Nederland bezetten te voorkomen. De groep werd uiteindelijk ontdekt en naar concentratiekampen gedeporteerd; alleen haar vader zou overleven. Annes dagboek werd na haar deportatie gered en in 1947 gepubliceerd. Het is een van de meest gelezen boeken ter wereld geworden.

De jeugd van Anne Frank

Anneliese (Annelies) Marie Frank werd op 12 juni 1929 geboren als zoon van Otto en Edith (Holländer) Frank in Frankfurt, Duitsland. Haar oudere zus, Margot, werd geboren op 16 februari 1926. Haar vader, Otto, was een officier in het Duitse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog aan het Westelijk Front en begon te werken voor de familiebank in Aken, Duitsland, na zijn terugkeer uit de oorlog. De bank stortte in het begin van de jaren 1930 in tijdens de economische depressie van Duitsland, een depressie die het al lang bestaande antisemitisme verder aanwakkerde en aanleiding gaf tot Adolf Hitler’s Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij-de Nazi’s.

Toen Hitler op 1 januari 1933 kanselier van Duitsland werd, verslechterden de omstandigheden voor Joden zoals de Franks en andere zogenaamde ongewensten in Duitsland onmiddellijk. Tegen de zomer werd de vrijheid van meningsuiting en vergadering voor iedereen in Duitsland opgeschort, werd de Gestapo opgericht, werden Joodse bedrijven – waaronder medische en juridische praktijken – geboycot, en werden Joden door een wet die niet-Ariërs uitsloot van overheids- en onderwijsposities verwijderd.

De Franks realiseerden zich dat de omstandigheden in Duitsland alleen maar slechter zouden worden en besloten het land te verlaten. Otto reisde die zomer naar Amsterdam, in de overtuiging dat zijn familie daar veiliger zou zijn dan in Duitsland. In september richtte hij een zelfstandige vestiging op van Opekta Werk, dat fruitpectine voor jam en gelei maakte, en een paar jaar later Pectacon, dat vleeskruiden maakte. Toen Otto naar Amsterdam vertrok, gingen Edith en de meisjes logeren bij grootmoeder Holländer, Ediths moeder, in Aken, Duitsland. In december kwamen Edith en Margot bij Otto in Amsterdam wonen en Anne volgde in februari 1934. In maart 1939 voegde grootmoeder Holländer zich ook bij hen.

Op 14 mei 1940 gaf Nederland zich over aan Duitsland na het bombardement op Rotterdam, dat vijf dagen eerder was binnengevallen. De volgende maand werd Anne 10 jaar. De beperkingen en de vervolging waarmee de Franks in Duitsland te maken hadden gehad, werden naar hun nieuwe thuisland overgebracht. Otto droeg de zeggenschap over zijn bedrijven over aan vertrouwde collega’s om het bedrijf Arisch te laten lijken en om registratie bij de Duitse autoriteiten te voorkomen. In januari 1942 moest het gezin zich als jood laten registreren bij de Duitse autoriteiten en werden alle Nederlandse joden naar Amsterdam gestuurd.

Tot de Duitse inval was Annes jeugd in Amsterdam gevuld met school en vrienden – ze had tot september 1941 op de Zesde Montessorischool in Amsterdam gezeten, toen joodse kinderen niet meer met niet-joden naar school mochten. Het volgende voorjaar, in mei 1942, werden alle Nederlandse Joden verplicht een gele Davidster op hun kleding te dragen met het woord Jood erop geschreven. Ook moesten zij zich aan de avondklok houden en mochten zij geen gebruik maken van het openbaar vervoer en de telefoon. In juni werd Anne 13 jaar en kreeg voor haar verjaardag een dagboek, het eerste van drie die ze tijdens de oorlog zou bijhouden.

In juli 1942 begonnen de nazi’s met de deportatie van Nederlandse Joden naar werk- en vernietigingskampen in Oost-Europa per trein, voornamelijk vanuit doorgangskamp Westerbork en concentratiekamp Vught. Op 5 juli 1942 ontving Margot een oproep om zich te melden voor deportatie naar een werkkamp. De volgende dag dook het gezin onder in het achterhuis boven Otto’s bedrijf aan de Prinsengracht in Amsterdam. Daar zouden zij 25 maanden blijven wonen, geholpen door vier van Otto’s trouwe medewerkers. Op 13 juli kwamen Hermann van Pels, een zakenpartner van Otto, zijn vrouw Auguste en hun zoon Peter bij hen wonen, en op 16 november Fritz Pfeffer, een tandarts.

Anne begint haar dagboek

Tijdens de onderduik hielden zowel Anne als Margot dagboeken bij, maar de dagboeken van Margot zijn nooit teruggevonden. Ze mochten niet naar buiten, moesten stil zijn, geen licht aanlaten na zonsondergang en overdag de gordijnen en ramen gesloten houden. De onderduikers leefden zeer dicht op elkaar en waren voor voedsel, voorraden en morele steun volledig afhankelijk van Miep Gies, Johannes Kleiman, Victor Kugler en Bep Voskuijl, Otto’s medewerkers. De onderduikers kregen nieuws via de radio en van deze helpers, die ook boeken en cadeaus meebrachten. Anne schreef: ‘Ze komen elke dag naar boven en praten met de mannen over zaken en politiek, met de vrouwen over eten en oorlogsmoeilijkheden en met de kinderen over boeken en kranten. Ze zijn zo vrolijk mogelijk, brengen bloemen en geschenken voor verjaardagen en feestdagen en staan altijd klaar om te doen wat ze kunnen.”

In mei 1943 kondigde de SS (Schutzstaffel, “Beschermend Echelon”) de verwijdering aan van alle overgebleven Joden in Nederland. In een vrijwillige oproep op 25 mei meldden zich vijfhonderd Joden vrijwillig voor deportatie naar doorgangskamp Westerbork. De volgende dag werden razzia’s gehouden en 3.000 mensen werden opgepakt. De meesten van hen werden naar het vernietigingskamp Sobibor gestuurd. Ongeveer 107.000 Nederlandse Joden werden tijdens de oorlog gedeporteerd – slechts 5.000 keerden terug.

Naarmate de oorlog vorderde, werd het moeilijker voedsel te vinden voor de groep onderduikers. Bep Voskuijl werd bijna gearresteerd toen ze voedsel naar het achterhuis bracht, hoewel het maar genoeg was voor twee dagen. De Duitse officier die haar aanhield, volgde haar en dwong haar de Prinsengracht te mijden, waardoor de onderduikers die dag niets te eten hadden, wat naarmate de dagen vorderden steeds vaker voorkwam.

Auschwitz en Bergen-Belsen

Op 4 augustus 1944 ontdekte de politie het achterhuis na ontvangst van een anonieme tip. De groep in het achterhuis werd volkomen verrast – de SS-officier en de vier Nederlandse nazi’s die de inval uitvoerden, gingen snel te werk, trokken geweren om te voorkomen dat de medewerkers de onderduikers zouden waarschuwen en dwongen Kugler de ingang van het achterhuis te onthullen, die verborgen was achter een verplaatsbare boekenkast. Iedereen in het achterhuis werd in hechtenis genomen, evenals Kleiman en Kugler, die gevangen werden gezet omdat ze hadden geholpen de groep te verbergen. De Franks, de van Pels en Pfeffer werden overgebracht naar een politiebureau in Amsterdam en vier dagen later naar het doorgangskamp Westerbork. Op 3 september werden zij in een verzegelde veewagen naar Auschwitz in Polen vervoerd – het laatste transport dat Westerbork ooit zou verlaten. Drie dagen later werd Hermann van Pels in Auschwitz vergast.

Toen de Russen oprukten in de richting van Auschwitz, begonnen de nazi’s gevangenen – waaronder Pfeffer, Auguste en Peter van Pels – naar andere kampen over te brengen. Op 6 oktober werden Anne en Margot naar het concentratiekamp Bergen-Belsen in het noordwesten van Duitsland gestuurd. Pfeffer stierf in het Neuengame kamp buiten Hamburg, Duitsland, op 20 december 1944.

Toen de Russen dichter bij Auschwitz kwamen, werden de Duitsers wanhopig en vernietigden zoveel mogelijk bewijzen van oorlogsmisdaden, waaronder documenten en bezittingen van gevangenen, en dwongen zoveel mogelijk gevangenen op dodenmarsen te gaan. De dag voordat het Russische leger Auschwitz bevrijdde, stierf Edith daar. Op 27 januari werd Otto bevrijd en naar Odessa en daarna naar Frankrijk gebracht, voordat hij in juni 1945 naar Amsterdam mocht terugkeren.

Anne Franks dood

In februari of maart 1945 stierven Anne en Margot in enkele dagen tijd aan tyfus in Bergen-Belsen. Margot was 19, Anne was 15. In april werd Bergen-Belsen bevrijd door het Britse leger. Dat voorjaar stierf Peter van Pels in het concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk en zijn moeder in het kamp Theresienstadt in Tsjecho-Slowakije.

Van de zeven mensen die in het achterhuis waren ondergedoken, overleefde alleen Otto Frank. Toen hij op 3 juni in Amsterdam terugkwam, ontdekte hij dat zijn medewerkers zijn zaak trouw draaiende hadden gehouden, in afwachting van zijn terugkeer. Hij logeerde bij Miep Gies en haar man en ging meteen op zoek naar zijn dochters. Half juli hoorde hij van hun dood in Bergen-Belsen.

Gies had alles uit het achterhuis bewaard wat ze kon vinden, zoals Annes dagboek, haar korte verhalen en favoriete citaten van andere schrijvers. Otto las het dagboek, dat Anne had herschreven in de hoop het na de oorlog te publiceren, typte het uit en begon het te delen met familie en vrienden die het wilden lezen. Een krantenartikel van historicus Jan Romein, getiteld Kinderstem, leidde tot de eerste publicatie van Het Achterhuis. Dagboekbrieven 14 juli 1942 – 1 augustus 1944.

Nadat Annes dagboek was gepubliceerd, noemden sommigen het een hoax – vooral neo-nazi’s die wilden beweren dat de Holocaust nooit heeft plaatsgevonden. In 1963 spoorde nazi-jager en concentratiekampoverlevende Simon Wiesenthal voormalig SS-officier Karl Silberbauer op, die op dat moment werkzaam was als politie-inspecteur in Oostenrijk. Toen hij Silberbauer daarmee confronteerde, zei hij: “Ja, ik heb Anne Frank gearresteerd.”

Haar dagboek inspireerde andere boeken, muziek, toneelstukken en films en is in meer dan 60 talen vertaald. Otto: “Annes dagboek was voor mij een grote hulp om de wereld weer positief tegemoet te treden. Met de publicatie ervan hoopte ik veel mensen te helpen, en dat is ook gebleken.”