Als James Allen gelijk had, dan zitten we in grote problemen.

Hij zei: “Een mens is letterlijk wat hij denkt, zijn karakter is de volledige som van al zijn gedachten.”

We zitten in grote problemen omdat we onze gedachten nooit de baas zijn. Gelooft u me niet? Probeer dit eenvoudige experiment:

Wat je ook doet, denk niet aan een witte beer. Ga door, sluit je ogen, ontspan, maar denk niet aan een witte beer.

En, wat gebeurde er? Hoogstwaarschijnlijk werd je overweldigd door gedachten aan een witte beer.

De witte beer paradox is slechts één voorbeeld van hoe weinig controle we hebben over onze geest. Als gedachten ons karakter bepalen en we geen controle hebben over welke gedachte vervolgens opkomt, betekent dit dan dat we geen controle hebben over wie we worden?

Tot voor kort bleven antwoorden op dergelijke vragen onder de paraplu van filosofie of religie. Recente vooruitgang in neuro-imaging technologieën heeft echter het paradigma veranderd.

“Hoewel het soms voelt dat al onze gedachten een onophoudelijke stroom van nutteloos gebrabbel zijn, is de realiteit dat onze meest nuttige gedachten meestal stil zijn.

Er zijn drie soorten gedachten die onze hersenen produceren: inzichtelijk (gebruikt voor het oplossen van problemen), ervaringsgericht (gericht op de taak bij de hand), en onophoudelijk (gebabbel).

Die typen zijn zo duidelijk verschillend van elkaar dat ze in verschillende delen van onze hersenen voorkomen.”~ Solve for Happy door Chief Business Officer voor Google X

Inzichtelijk denken helpt ons bij het maken van langeafstandsplanning en het oplossen van problemen. Belevingsgericht denken brengt onze aandacht naar onze zintuigen zoals ons zicht, geluid en gevoel. Beide vormen van denken zijn van cruciaal belang bij het navigeren door de echte wereld.

Incessief denken dient echter geen enkel nut. Het creëert onnodig lijden. Wanneer we ons bezighouden met onophoudelijk denken zal de aandacht worden getrokken door wat op dat moment het meest problematisch is. Het zal zich richten op een echte of denkbeeldige pijn, op recente wrok of frustraties op lange termijn. Onophoudelijk denken is ook gecorreleerd met mentale stoornissen zoals depressie, angst en schizofrenie.

Om goed te functioneren in de moderne wereld moeten we onderscheid maken tussen wat voor ons werkt en wat tegen ons werkt. Ervaringsgericht en inzichtelijk denken werken voor ons. Onophoudelijk denken werkt tegen ons.

“Je hersenen produceren gedachten, als een biologische functie, om je te dienen. En de ontdekking dat elk van die soorten gedachten in volledig gescheiden hersengebieden gebeurt, betekent dat we kunnen worden getraind om het ene type meer te gebruiken dan het andere.

We hebben veel aandacht voor het heden nodig als we taken uitvoeren, en we moeten ook problemen kunnen oplossen. Dat zijn heel nuttige functies.

Wat we niet echt nodig hebben is de narratieve component van het denken, het nutteloze, eindeloze geklets – het deel dat ons een beetje gek maakt en ons gevangen houdt in lijden.

Specifieke elementen kunnen verschillen, maar de eindeloze stroom van geklets is iets wat we allemaal delen. Het maakt ons ongerust over wat ons nog te wachten staat; het kleineert ons; het disciplineert ons; het argumenteert, vecht, debatteert, bekritiseert, vergelijkt, en stopt zelden om adem te halen. Dag na dag luisteren we terwijl het praat en praat.” ~ Solve for Happy door Chief Business Officer voor Google X

Mechanica van onophoudelijk denken

Wanneer we worden getriggerd door een emotioneel geladen gedachte, heeft deze de neiging om lang in onze geest te blijven. Als je goed kijkt, zie je de perverse strategie waarmee die gedachte in ons hoofd blijft zitten:

We herhalen dezelfde gedachten herhaaldelijk als een gek!

De realiteit is dat als je over straat loopt, bijna iedereen die je ziet in zichzelf zit te praten in zijn hoofd. Ze oordelen voortdurend over alles wat ze zien. Ze spelen films af van dingen die hen gisteren zijn overkomen. Ze leven in fantasiewerelden over wat er morgen gaat gebeuren. Ze worden gewoon uit de basiswerkelijkheid getrokken.

Laten we eerlijk zijn, als we de gedachten in ons hoofd zouden gaan uitspreken, zouden we in een psychiatrische inrichting worden opgesloten. Maar als we het in de beslotenheid van onze geest doen, lijkt het op de een of andere manier normaal.

“Stel je voor dat je op een openbare plaats bent en toevallig een vreemdeling zijn eigen verloren zonnebril ziet lokaliseren. Hij roept uit, net als u: “Daar is hij!” en grijpt hem van het tafelblad. Op zulke momenten gaat er vaak een steek van verlegenheid door alle partijen heen, maar als de uiting beperkt blijft tot een korte zin en veroorzaakt wordt door zo’n onschuldige gebeurtenis, heeft de spreker niets bijzonders gedaan en zijn de omstanders nog niet in de greep van angst.

Stel je echter eens voor dat deze persoon zichzelf hardop bleef toespreken: “Waar dacht je dat ze waren, jij idioot? Je loopt al tien minuten door dit gebouw te dwalen. Nu kom ik te laat voor mijn lunch met Julie, en zij is altijd op tijd!”

De man hoeft geen woord meer te zeggen om ons eeuwige wantrouwen in zijn vermogens te verzekeren. En toch is de toestand van deze persoon niet anders dan de onze – dit zijn precies de gedachten die wij in de beslotenheid van onze geest zouden kunnen denken.”~Waking Up by Sam Harris PhD – Cognitive Neuroscience

Stepping out of the trance

Zonder als we de trance van het onophoudelijke denken doorbreken, zullen we voor altijd in onze geest gevangen blijven zitten. Het is echter niet zo moeilijk als je zou denken. Voor de meesten van ons is het wisselen van denkmodus natuurlijk, we doen het de hele tijd.

“Stel je bijvoorbeeld voor dat iemand je erg boos heeft gemaakt – en net als deze mentale toestand volledig bezit van je geest lijkt te hebben genomen, ontvang je een belangrijk telefoontje dat vereist dat je je beste sociale gezicht opzet. De meeste mensen weten hoe het is om plotseling hun negatieve gemoedstoestand te laten vallen en in een andere modus te gaan functioneren. Natuurlijk raken de meesten dan hulpeloos weer verstrikt in hun negatieve emoties bij de volgende gelegenheid.

Word gevoelig voor deze onderbrekingen in de continuïteit van je mentale toestanden. U bent bijvoorbeeld depressief, maar wordt plotseling tot lachen bewogen door iets wat u leest. U bent verveeld en ongeduldig terwijl u in de file staat, maar wordt dan opgevrolijkt door een telefoontje van een goede vriend. Dit zijn natuurlijke experimenten in het veranderen van stemming. Merk op dat plotselinge aandacht voor iets anders – iets dat niet langer je huidige emotie ondersteunt – een nieuwe gemoedstoestand mogelijk maakt. Merk op hoe snel de wolken kunnen verdwijnen. Dit zijn echte glimpen van vrijheid.” ~Waking Up door Sam Harris PhD – Cognitieve neurowetenschap

Als we kunnen leren om gedachteloos denken te onderbreken, kunnen we uit de ketenen van de negatieve lus breken. Het probleem is niet het denken. Het is denken zonder te weten dat je denkt. Het probleem is onophoudelijk denken. Het is gedachteloosheid.

A-B-C benadering werd gecreëerd door Dr. Albert Ellis om patiënten te helpen uit het onophoudelijke denken te breken. Het werd vervolgens aangepast door Dr. Martin Seligman die wordt beschouwd als de vader van de positieve psychologie. Volgens Seligman heeft de negatieve lus 3 componenten

• Tegenspoed: We krijgen te maken met Tegenspoed wanneer we geconfronteerd worden met een ongunstige gebeurtenis.
• Overtuigingen: Wij creëren dan verhalen over de tegenspoed die onze Overtuigingen worden.
• Gevolgen: Deze overtuigingen beïnvloeden vervolgens wat we vervolgens doen, zodat ze Consequenties worden.

Hier is een voorbeeld – je schreeuwt tegen je assistent omdat ze is vergeten een belangrijk rapport voor je vergadering af te drukken (Adversity). U denkt dan: “Ik ben echt een waardeloze baas” (Belief). Vervolgens presteer je slecht tijdens je vergadering, omdat je zelfvertrouwen is gekelderd (Gevolgen).

Het kernpunt zit tussen tegenslag en overtuiging. Wanneer je tegenslag ondervindt, bepaalt het verhaal dat je creëert je overtuigingen. Als je je verhaal laat sturen door onophoudelijk denken, zal het altijd afglijden naar negativiteit, zo zit onze geest nu eenmaal in elkaar. De sleutel tot het doorbreken van de negatieve lus is het onderbreken van het mechanisme van overtuigingsvorming. Er zijn twee manieren om ons gewone onophoudelijke denken te onderbreken:

• Overschakelen naar inzichtelijk denken
• Overschakelen naar ervaringsgericht denken

Overschakelen naar inzichtelijk denken

Martin Seligman beveelt “disputatie” aan als een hulpmiddel om over te schakelen naar de inzichtelijke modus van denken. Wanneer je een tegenslag tegenkomt en merkt dat zich negatieve overtuigingen vormen, moet je met jezelf disputeren. In het bijzonder, zoek je naar de verkeerde veronderstellingen. Hier is een voorbeeld:

Tegenspoed: Een collega bekritiseerde mijn productidee ten overstaan van het team tijdens onze wekelijkse vergadering.

Beloof: Ze heeft gelijk; het was een dom idee. Ik heb niet veel fantasie, en nu kan het hele team zien hoe oncreatief ik ben. Ik had nooit iets moeten zeggen!

Gevolgen: Ik voelde me dom en heb de rest van de vergadering niets meer gezegd. Ik wil geen van de andere teamvergaderingen deze week bijwonen, en heb al een excuus verzonnen om de vergadering van morgen te vermijden.

Disputatie: Ik blaas dit op buiten proportie. Mijn collega had het volste recht om mijn idee te bekritiseren; het was niets persoonlijks, en haar kritiek was volkomen terecht. Ze prees zelfs mijn creatieve denkwijze toen de vergadering voorbij was. Het enige wat ik moet doen, is mijn ideeën de volgende keer wat beter doordenken.

Overschakelen naar ervaringsgericht denken

Het redeneren met onophoudelijke gedachten leidt echter vaak alleen maar tot het graven van een dieper gat van negativiteit.

Overschakelen van je geest naar de ervaringsgerichte manier van denken is een krachtiger alternatief. Door ons te richten op onze zintuigen, onze adem, geur, tast, geluid en zicht schakelen we het onophoudelijke denken uit.

Dr. Ellen Langer, een sociaal psycholoog aan de Harvard University, wordt beschouwd als de pionier van mindfulness in het Westen. Volgens haar onderzoek kunnen we onze focus verleggen door de geest te overspoelen met dingen die hij niet kan evalueren, of beoordelen – dingen die hij alleen maar kan observeren. Hier is hoe ze het beschrijft:

Leg je aandacht buiten jezelf. Observeer het licht in de kamer, let op wat er op je bureau ligt, ruik de koffie in de keuken, zie de houtnerf op de tafel, of luister naar de geluiden van auto’s op straat in de verte. Laat niets onopgemerkt voorbijgaan. Let op elk klein detail om je heen. Dit is wat je als pasgeboren kind altijd deed. Gewoon observeren.

Ik gebruik soms een aangepaste versie van deze aanpak waarbij ik voorwerpen in mijn geest begin te benoemen terwijl ik ze opmerk:

Bureau, koffie, keuken, hout, tafel, auto, airconditioner, koele lucht….

En voor je het weet, verdwijnt de onophoudelijke gedachte. Omdat de hersenen verschrikkelijk zijn in multitasking, moeten ze alle voorgaande gedachten stoppen om nieuwe informatie op te nemen. Als de nieuwe informatie in een ander deel van de hersenen wordt verwerkt, is het onwaarschijnlijk dat je terugvalt in onophoudelijk denken.

Wanneer je voor het eerst begint je geest op deze manier te trainen, kan het moeilijk lijken om van het onophoudelijke denken af te komen. Op het moment dat je stopt met dingen op te merken, brengt je brein de vorige gedachte terug. Maar met genoeg oefening kun je jezelf trainen om uit het onophoudelijke denken te breken. Je kunt uiteindelijk naar onophoudelijke gedachten staren en zeggen: “Dat klinkt irrationeel en schadelijk! Ga weg en breng me iets wat de moeite waard is om over na te denken.”

Het vermogen om de lus van het onophoudelijke denken te doorbreken is niet alleen maar een techniek om stress te verminderen. Het kan je leven veranderen.

“Onze geest is alles wat we hebben. Ze zijn alles wat we ooit hebben gehad. En ze zijn alles wat we anderen kunnen bieden. Dit is misschien niet voor de hand liggend, vooral wanneer er aspecten van je leven zijn die verbetering behoeven – wanneer je doelen niet zijn gerealiseerd, of je worstelt met het vinden van een carrière, of je hebt relaties die gerepareerd moeten worden.

Maar het is de waarheid. Elke ervaring die je ooit hebt gehad, is gevormd door je geest. Elke relatie is zo goed of zo slecht als hij is vanwege de geesten die erbij betrokken zijn.

Als je voortdurend boos, depressief, verward en liefdeloos bent, of je aandacht is elders, dan maakt het niet uit hoe succesvol je wordt of wie er in je leven is – je zult er niets van genieten.” ~ Waking Up door Sam Harris PhD – Cognitive Neuroscience

Anticiperen op vreselijke dingen in de toekomst of herkauwen over momenten uit het verleden is nuttig noch leerzaam. Deze langdurige verlenging van pijn is een ernstige fout in ons systeem. Ongecontroleerd zal het onze geest verteren, ons karakter vormen en ons veranderen in iemand die we nooit zouden willen worden. Het zal een vernederende kloof doen ontstaan tussen ons werkelijke zelf en ons gewenste zelf.

Het opwaarderen van ons karakter begint met het opwaarderen van ons denken. Geef het onophoudelijke denken niet de macht om je te beheersen en te bepalen wie je bent. Onze geest moet een dienaar en een werktuig zijn, niet onze meester.

Bibliografie

• http://news.harvard.edu/gazette/story/2011/01/eight-weeks-to-a-better-brain/
• https://www.mindtools.com/pages/article/abc.htm
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25938726
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25904238
• http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0091102
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25075275
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22578721
• https://www.farnamstreetblog.com/wp-content/uploads/2017/02/Naval-Ravikant-TKP.pdf